Vertelperspectief: een kwestie van standpunten

Velen onder jullie zouden graag eens een stapje verder willen gaan dan enkel het lezen van de young adults die je op deze site kunt vinden en het heft in eigen handen nemen. Daarom proberen we jullie zoveel mogelijk in de goede richting te duwen met onze schrijftips. Nu zijn jullie bijna zover om helemaal aan de slag te gaan met je verhaal. Je weet hoe het moet, je hebt de inspiratie, de belangrijkste personages en de elementen om te beginnen. Maar voordat je jezelf in het heerlijke werk kunt gooien, moet je eerst nog je vertelperspectief bepalen.

Vertelperspectief?
Vertelperspectief is de manier waarop het verhaal verteld wordt, of nog beter gezegd: wie vertelt het verhaal en op welke manier doet hij/zij dat? Wanneer de personages zwijgen, komt deze verteller naar voren. De verteller beschrijft alles wat de personages niet in hun conversaties kunnen: de omgeving, de sfeer, (al dan niet voor het hoofdpersonage geheime) informatie, gebeurtenissen… Eigenlijk vormt deze verteller het belangrijkste element van een verhaal.

Van dit vertelperspectief heb je natuurlijk heel wat soorten. In volwassenenboeken kom je de gekste dingen tegen; van een raamvertelling tot een alwetende verteller die jou meer laat weten dan zijn personages. Heel indrukwekkend van de auteur zelf, maar vaak ook een beetje moeilijk om te kunnen volgen.

In de young adult literatuur ligt het gelukkig een beetje simpeler. Het moet nog altijd aangenaam zijn om te kunnen lezen en het verhaal komt op de allereerste plaats. De 3 bekendste en meest gebruikte vertelperspectieven voor young adults zijn:

1. Het ik-perspectief:
What must it be like, I wonder, to live in a world where food appears at the press of a button? How would I spend the hours I now commit to combing the woods for sustenance if it were so easy to come by? What do they do all day, these people in the Capitol, besides decorating their bodies and waiting around for a new shipment of tributes to rill in and die for their entertainment?

Waarschijnlijk het meest gebruikte perspectief voor ons genre. Denk maar aan The Twilight Saga, Hunger Games, De IJzerkoning, de Edelsteentrilogie… Ik, ik, ik en nog eens ik. Eigenlijk zie en maak je alles mee door de ogen van het hoofdpersonage, je versmelt als het ware met hem/haar. Vele mensen houden het meest van dit perspectief omdat ze zich hierin het best kunnen inleven en dat is begrijpelijk. Je krijgt alle gevoelens, gedachten en meningen van het hoofdpersonage/degene die vertelt mee. Maakt het personage iets heerlijks mee, dan spring jij ook van de daken. Maar als er iets vreselijks met de verteller gebeurt, voel jij je slecht. Verhalen in het ik-perspectief zorgen daarom vaak voor een geweldige leeservaring. Dit perspectief doet het vooral goed in de verhalen waar romantiek een grote rol speelt.

2. Het personele hij-perspectief:
An invisible barrier separated him from the rest of the world. He was – he had always been a marked man.

De meest bekende young adult met het personeel hij-perspectief is waarschijnlijk Harry Potter. In dit perspectief doe je een stapje van de hoofdpersoon af en bekijk je hem en zijn hele handelingen van een afstand. Zo krijg je een beter beeld van de andere personages en de gebeurtenissen die geen betrekking hebben op het hoofdpersonage. Je ziet het verhaal niet langer van één kant en je wordt niet beïnvloed door de constante subjectieve blik van de hoofdpersoon. Dit perspectief laat je toe zowel met het hoofdpersonage als met de personages rond hem verbonden te zijn. Voor avontuurlijke verhalen is dit een ideaal perspectief om te gebruiken om een nuchtere blik op de gebeurtenissen te houden.

3. Afwisselende perspectieven
Afwisselende perspectieven zijn lang niet zo populair in de young adult literatuur als in de volwassenenliteratuur, maar je komt het toch regelmatig tegen. Bijvoorbeeld in Breaking Dawn, de boeken van Carlos Ruiz Zafón en The Wolves of Mercy Falls Trilogie. Je richt je niet langer op het hoofdpersonage, maar je laat het verhaal gebeuren door de ogen van verschillende personages. Voor dit perspectief kun je zowel het ik-perspectief als het personeel hij-perspectief gebruiken, dus eigenlijk moet je nog steeds bepalen welke van de twee je het meest ligt. Als je afwisselende perspectieven gebruikt, kun je van meerdere personages een wat uitgebreidere karakterschets geven. Dit perspectief is vooral handig als je meerdere echt belangrijke personages in je verhaal hebt.

Welke moet ik kiezen?
Wat jou het meeste ligt, verschilt natuurlijk van persoon tot persoon. Het is afhankelijk van het soort verhaal dat je wil schrijven, of je je op een of meerdere personages wil focussen, of de karakteropbouw of het verhaal belangrijker is… Wel moet je alles eens geprobeerd hebben!

Heb je een idee waar je verder mee wil? Schrijf dan eens een hoofdstuk in alle perspectieven. Let er wel op dat je niet precies hetzelfde vertelt, maar let op wat de perspectieven onderscheidt. Zo moet je voor het ik-perspectief vooral op de belevingswereld van het hoofdpersonage ingaan, terwijl je voor het personeel hij-perspectief meer objectiever over de wereld rond hem/haar moet vertellen. Bepaal wat jij het leukste vindt om te schrijven. Is elk perspectief echter net zoals bij mij even aangenaam voor jou? Laat dan iemand anders de drie verhalen lezen en bepalen welk hij/zij het best vindt.

En weten jullie al welk perspectief jullie het meest ligt? Blijf verder schrijven, en hopelijk lees je volgende week onze nieuwste schrijfoefening!